Deklaracja Właściwości Użytkowych

Deklaracja Właściwości Użytkowych

Jest to nowy dokument związany z wprowadzaniem do obrotu wyrobów budowlanych, w tym wyrobów z kamienia naturalnego (kostka brukowa, krawężnik granitowy, płyty chodnikowe etc.). Jak pewnie wielu z czytelników nie zdaje sobie sprawy, obowiązek sporządzania tego dokumentu wejdzie w życie z dniem 1. lipca 2013 roku, czyli niebawem.

Moje pytanie do Was - na ile jesteście przygotowani na zmiany? Proszę o udzielanie odpowiedzi w ankiecie.

Deklaracja Właściwości Użytkowych - skąd się to wzięło?

Uaktualnienie przepisów względem wcześniejszej Dyrektywy nastąpiło w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r, dzięki któremu wg prawodawcy lepiej będzie się spełniała idea UE w zakresie jednolitego wprowadzania na rynek europejski wyrobów budowlanych. Z pewnych obserwacji wynikło, że ciągle są bariery w swobodnym przepływie towarów, które związane są między innymi z istnienia różnorodnych systemów oceny zgodności w poszczególnych krajach członkowskich. Dla przykładu u nas w Polsce wprowadzano wyroby oznakowane znakiem B i CE. Prowadziło to do chaosu zarówno wśród odbiorców jak i dostawców.

Pokłosiem tego myślenia stało się wprowadzenie nowego dokumentu o nazwie Deklaracja Właściwości Użytkowych. Producent przy wprowadzaniu na rynek wyrobu objętego europejską oceną techniczną lub normą zharmonizowaną wystawia DWU i wyraża właściwości użytkowe wyrobu budowlanego w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk zgodnych z odpowiednimi zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi. Na szczęście w Rozporządzeniu znajdziemy odstępstwa od dostarczania DWU:

• wyrób jest wyrobem jednostkowym lub wykonanym w nieseryjnym procesie produkcyjnym,
• jest produkowany na budowie, na której ma zostać wbudowany,
• jest produkowany tradycyjnymi metodami lub zgodny z wymogami ochrony zabytków

Powyższe możliwości są bardzo istotne, gdyż wielokrotnie w branży spotykamy się z potrzebą wykonania elementów na modłę sprzed 100 i więcej lat.

Zawartość DWU

1. określenie typu wyrobu, dla którego została sporządzona deklaracja właściwości użytkowych;
2. system lub systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, przedstawione w załączniku V;
3. numer referencyjny i datę wydania normy zharmonizowanej lub europejskiej oceny technicznej, która została zastosowana do oceny każdej zasadniczej charakterystyki;
4. w stosownych przypadkach, numer referencyjny zastosowanej specjalnej dokumentacji technicznej oraz wymagania, które wyrób spełnia zgodnie z zapewnieniem producenta.
5. zamierzone zastosowanie lub zastosowania wyrobu budowlanego zgodnie z mającą zastosowanie zharmonizowaną specyfikacją techniczną;
6. wykaz zasadniczych charakterystyk określonych w tej zharmonizowanej specyfikacji technicznej dla deklarowanego zamierzonego zastosowania lub zastosowań wyrobu;
7. właściwości użytkowe co najmniej jednej z zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego odpowiednich dla deklarowanego zamierzonego zastosowania lub zastosowań;
8. w stosownych przypadkach, właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, wyrażone w poziomach lub klasach, lub w sposób opisowy, jeśli jest to konieczne, na podstawie obliczeń, w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk określonych zgodnie z art. 3 ust. 3;
9. właściwości użytkowe tych zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego, które wiążą się z zamierzonym zastosowaniem lub zastosowaniami, z uwzględnieniem przepisów odnoszących się do zamierzonego zastosowania lub zastosowań w miejscu, gdzie producent zamierza udostępnić wyrób na rynku;
10. dla wymienionych w wykazie zasadniczych charakterystyk, co do których nie są deklarowane żadne właściwości użytkowe, litery „NPD” (właściwości użytkowe nieustalone; ang. No Performance Determined);
11. jeżeli dla danego wyrobu budowlanego wydano europejską ocenę techniczną, właściwości użytkowe tego wyrobu budowlanego, wyrażone w poziomach lub klasach, lub w sposób opisowy, w odniesieniu do wszystkich zasadniczych charakterystyk zawartych w odnośnej europejskiej ocenie technicznej. 

Udostępnianie Deklaracji Właściwości Użytkowej

DWU powinna zostać udostępniona dla każdego wyrobu w formie papierowej lub cyfrowej, przy czym gdy partia tego samego wyrobu jest dostarczana jednemu odbiorcy to może towarzyszyć jedna deklaracja. Kopia DWU jest dostarczana w języku/językach wymaganych przez państwo członkowskie, na którym udostępniony jest wyrób.

Wzór Deklaracji Właściwości Użytkowych

Do pobrania - Wzór Deklaracji Właściwości Użytkowych

Cytat na dziś...

 z klasyka chciałem się podzielić:

(...) istnieje szereg innych parametrów, których znajomość ma duży wpływ na urabialność, efektywność stosowania narzędzi i maszyn, a także na możliwość zastosowania kamienia w określonych warunkach. Można tutaj wymienić: zwięzłość, wytrzymałość na rozciąganie, wytrzymałość na zginanie, wytrzymałość na ścnanie, ścierność, gęstość właściwą, gęstość objętościową, szczelność, twardość, moduł sprężystośc podłużnej, prędkość rozchodzenia się fali podłużnej, współczynnik cieplnej rozszerzalności liniowej, objętościowa pojemność cieplna (...)

Bardzo bym był wdzięczny za informacje związaną z tym, jak znajomość prędkości rozchodzenia się fali podłużnej wpływa na "urabialność, efektywność stosowania narzędzi i maszyn, a także na możliwość zastosowania kamienia w określonych warunkach".

(...) Wytrzymałość na rozciąganie Rr (...) Obok wytrzymałości na ściskanie jest to najważniejsza cecha wytrzymałościowa. (...)

Tu pytanie - skoro Rr jest obok wytrzymałości na ściskanie najważniejsza, to dlaczego badanie wytrzymałości na rozciąganie nie jest wymagane przez normy na wyroby z kamienia? Dlaczego spiskowcy z CEN nie brali tego badania pod uwagę, a zaciekawiło ich badanie wytrzymałości na zginanie (dla przypomnienia wytrzymałość na ściskanie jest istotna dla kostki brukowej, a wytrzymałość na zginanie dla np krawężnika)? Śmiem twierdzić, że autor książki nie miał nigdy w rękach norm, zaryzykuję stwierdzenie, że nigdy również nie widział zakładu kamieniarskiego. Może by wtedy pod takimi bzdurami się nie podpisywał. 

Cytaty pochodzą z: Kazimierz Biszta, "Kamień we współczesnym budownictwie", Krosno 2011

Kwestia rzędowości kostki brukowej

Wiele osób mówi na temat kostki rzędowej, niewielu jednak z rozmówców orientuje się dokładnie o co w tym wszystkim chodzi i skąd się to wzięło. W ogólnym rozumieniu mylimy często pojęcie kostki rzędowej, a kostki układanej w układzie rzędowym, a to zdecydowanie dwie różne kwestie.

UKŁAD RZĘDOWY

Zacznijmy od układów brukarskich, które będziemy rozumieć jako wzajemne ułożenie powierzchni licowych kostek w nawierzchni. Tradycyjnie układy dzielimy na:

• układy rzędowe (proste i diagonalne),
• układy łukowe (łuki segmentowe, wachlarze),
• układ dziki, 
• mozaiki

Dziś będzie nas interesował układ rzędowy. Ułożenie wzajemne kostek tworzy rzędy. Mogą one tworzyć kąt prosty z osią jezdni (rzędowy prosty) lub być do niego ułożone pod innym kątem, najczęściej 45 stopni.  Ten ostatni układ literatura nazywa układem rzędowym diagonalnym lub jaskółczym ogonem (pojedynczy lub podwójny).

Układ rzędowy prosty

Układ rzędowy diagonalny

Podwójny jaskółczy ogon

Jakość uzyskania estetycznych walorów nawierzchni zależała od wprawy brukarzy. To oni zajmowali się odpowiednim wpasowywaniem kostki w poszczególne rzędy, stąd szerokości kostek w kolejnych rzędach są różne. 

KOSTKA RZĘDOWA I REGULARNA

Pojęcie "kostka rzędowa" weszło do naszej nomenklatury najprawdopodobniej razem z normą archiwalną PN-60/B-11100 Materiały kamienne. Kostka Drogowa, w każdym razie dokumentacje projektowe nagminnie się na tą normę powołują.
W dokumencie tym znajdziemy podział kostek pod względem kształtu na :

• kostkę nieregularną (N);
• kostkę rzędową (Rz);
• kostkę regularną (R)

Zastosowany podział związany jest z dokładnością wykonania kostek, a wzięte pod uwagę  następujące właściwości geometryczne:

• stosunek powierzchni dolnej (stopki) do górnej (czoła),
• nierówności powierzchni górnej (czoła),
• wypukłości powierzchni bocznych,
• odchyłki od kąta prostego krawędzi powierzchni górnej (czoła),
• odchylenie od równoległości płaszczyzny powierzchni dolnej w stosunku do górnej

Jak możemy się domyślić największe dopuszczalne odchyłki będzie miała kostka nieregularna, nie będziemy jednak się w szczegóły wgłębiać, gdyż każdy może w wolnej chwili pogłębić wiedzę zaglądając do norm.

Co to jednak jest kostka rzędowa? czym się różni od kostki regularnej? Generalnie oba rodzaje nalezą do szlachetniejszych kostek brukowych, bardziej "wymuskanych". 

Kostka regularna to kostka o kształcie prostopadłościanu lub sześcianu o stałych wymiarach, gdzie szerokość kostki wynosi tyle, co grubość (12, 14,16 lub 18 cm), natomiast długość kostek wynosi tyle, co szerokość, lub 1 i 1/2  szerokości, czyli jest również stała. Wymiary kostek regularnych wynoszą (długość x szerokość x grubość):

• 12 x 12 x 12 cm
• 18 x 12 x 12 cm
• 14 x 14 x 14 cm
• 21 x 14 x 14 cm
• 16 x 16 x 16 cm
• 24 x 16 x 16 cm
• 18 x 18 x 18 cm
• 27 x 18 x 18 cm

Kostka rzędowa to kostka prostopadłościanu o stałych wymiarach grubości i szerokości (szerokość=grubość kostki, czyli 12, 14, 16, 18 cm), natomiast długość kostki jest wolna - od wymiaru szerokości, bo podwójnej szerokości. Wymiary kostek rzędowych zatem wynoszą (długość x szerokość  x grubość):

• 12-24 x 12 x 12 cm
• 14-28 x 14 x 14 cm
• 16-32 x 16 x 16 cm
• 18-36 x 18 x 18 cm

Od pewnego czasu w Polsce powszechnie wbudowuje się kostki płomieniowane, które nazywa się zbiorczo "rzędowymi". Wymiary są  absolutnie inne, niż w PN-60/B-11100, np 21 x 15 x 10 cm, lub 14 x 14 x 10 cm. Czy są to kostki rzędowe?  Nie, wymiary powierzchni licowych nie wynikają z grubości kostki, co więcej stosuje się inne grubości kostek, niż to by wynikało ze wspominanej normy. Należy nadmienić, iż zamawiane obecnie kostki są o długościach stałych, a nie wolnych Powszechnie w świadomości kostka rzędowa to kostka, którą daje się ułożyć rzędowo.

zamieszczone obrazki pochodzą z książki "Brukarstwo" L. Ratajczaka

Kilka uwag o oznakowaniu CE kostki granitowej

Gdy zatrudniamy pracowników musimy przestrzegać pewnych przepisów związanych z zatrudnieniem. Musimy również liczyć się z tym, że pewna znienawidzona przez wszystkich instytucja będzie prędzej, czy później dopytywała się nas o sprawy pracownicze, a gdy nie dopełnimy wynikających z przepisów obowiązków może nas spotkać kara.
Gdy produkujemy jakikolwiek wyrób budowlany musimy również spełniać pewne wytyczne, gdy nie mamy większej ochoty na ich zachowywanie musimy liczyć się z konsekwencjami wynikającymi z odrzucenia obowiązku. Nie chodzi w tym momencie, aby straszyć czy drwić z kogokolwiek, ale o to, aby ten "ktokolwiek" zastanowił się chwilkę, czy warto ryzykować choćby opóźnieniami w płatnościach. Najprostszym elementem, który sprawia wielu problemy jest oznakowanie znakiem CE wyrobów z kamienia naturalnego, na przykład kostki brukowej z kamienia naturalnego do zewnętrznych nawierzchni drogowych, zgodnych z EN 1342.

Wielu z producentów kostki granitowej nie zdaje sobie sprawy z tego, co powinno być dołączone do oznakowania CE. Wydaje im się, że samo przystawienie magicznych liter CE na kartce opatrzonej nazwą producenta i nazwą wyrobu budowlanego wystarczy, aby wprowadzić wyrób na rynek w sposób prawidłowy.

Otwórzmy jednak normę na załączniku ZA 3 i zastanówmy się, co powinno się dołączyć do oznakowania CE w przypadku kostki.

Znakowi CE powinny towarzyszyć następujące informacje ogólne:
1) Nazwa lub znak identyfikacyjny producenta;
2) Ostatnie dwie cyfry roku, w którym wykonano oznakowanie;
3) Zamierzone zastosowanie i opis kamiennej kostki brukowej;
W przypadku wyrobów przeznaczonych na zewnętrzne nawierzchnie ciągów dla pieszych i obszarów ruchu kołowego, łącznie z obszarami zamkniętymi dla transportu publicznego, znakowi CE powinna towarzyszyć informacja dotycząca poniżej podanych właściwości wyrobu:
4) Wytrzymałość na ściskanie;

5) Odporność na poślizgnięcie (jeśli to istotne);

6) Odporność na poślizg (jeśli to istotne);
7) Trwałość;
8) Chemiczna obróbka powierzchni (jeśli jest stosowna).

Niekiedy producenci zapominają również o: odniesieniu do konkretnej normy, określeniu klas związanych z właściwościami geometrycznymi kostek oraz całym mianownictwie.

Poniżej przykład z normy wzięty:

Kolejną sprawą jest rozpowszechnianie znaku CE

• może być on na etykiecie dołączonej do wyrobu (w przypadku kostki brukowej jest to działanie karkołomne),
• może być on dołączony do opakowania, np worka Big Bag, lub
• dołączony do dokumentów towarzyszących wyrobom

W przypadku, gdy oznakowanie CE jest błędne i odbiorca ma pełne podstawy do zakwestionowania materiału, co może się wiązać z przedłużaniem się płatności za towar, bądź wręcz z jego zwrotem, gdy błąd formalny nie zostanie poprawiony. 

Oznakowanie CE